O wadzie wymowy można mówić w przypadku, gdy występujące odchylenia od normy, nie są właściwe w przebiegu rozwoju mowy dziecięcej. Wiele z nich stanowi normę w dowolnym wieku i wynika z nieukończonego jeszcze rozwoju mowy. Dlatego ważna jest znajomość poszczególnych etapów.
Etapy rozwoju mowy :
1 rok życia – pierwsze słowa, gest wskazywania palcem, pojawiają się głoski : a,e,m,n,p,b,t,d,j
2 rok życia – pierwsze krótkie zdania (2,3 słowa w zdaniu), pojawiają się głoski : i, y,o,u,pi,ń,ś,k,ki
3 rok życia – zdania złożone, pojawiają się głoski : ę,ą, bi, mi, f, w, fi, wi, ź,ć,dź, g, gi, h, l, li
4 rok życia – Złożone wypowiedzi, pojawiają się głoski s,z,c,dz
5-6 rok życia – pojawiają się głoski : sz,ż,cz,dż
6 rok życia – pojawia się głoska „r”
Przyczyny wad wymowy :
- Czynniki wewnątrzpochodne:
– genetyczne – choroby i zespoły genetyczne
– problemy w czasie ciąży i podczas porodu ( leki przyjmowane w ciąży, używki w ciąży, komplikacje podczas porodu – niedotlenienia, niska waga urodzeniowa, słabe napięcie mięśniowa, niska punktacja w skali Apgar)
– opóźnienie rozwoju psychomotorycznego ( funkcjonowanie układu nerwowego)
– zaburzenia integracji sensorycznej
– budowa narządu słuchu oraz jego funkcjonowanie
– wady narządów głosowo – artykulacyjnych – nieprawidłowa budowa języka, zbyt krótkie wędzidełko, przerośnięte migdały, rozszczepy podniebienia, wady zgryzu, wady krtani i więzadeł głosowych
- Czynniki zewnątrzpochodne :
– nieprawidłowe funkcje prymarne (oddychanie, połykanie i żucie), spowodowane złymi nawykami podczas podaży pokarmów i płynów oraz zbyt długim stosowaniem smoczka i butelki).
– nieprawidłowe wzorce wymowy – naśladowanie najbliższej rodziny, rówieśników z wadami wymowy
– nieprawidłowe stymulowanie rozwoju mowy – zbyt wczesny i częsty kontakt z ekranami, izolacja społeczna dziecka.
Aby przeciwdziałać wadom wymowy, należy diagnozować i korzystać z porad specjalistów w zakresie czynników wewnątrzpochodnych – logopeda, psycholog, laryngolog, ortodonta, neurolog oraz stymulować mowę dziecka w odpowiedni sposób (unikać czynników zewnątrzpochodnych).
Małgorzata Zarębska
Bibliografia :
- Jastrzębowska, Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej ,1998.
- Jeżewska Krasnodębska, Przyczyny zaburzeń artykulacji, zlokalizowane w układzie obwodowym, 2017.